Behandelen tegen varroa op korte termijn?

Laat ons een kat een kat noemen. De varroamijt is de hoofdoorzaak van de hoge sterftecijfers bij de bijen, of preciezer uitgedrukt, de virussen die de varroa als vector gebruiken.  De meesten zijn het erover eens dat als we de varroa kunnen onderdrukken, dat we dan terug zullen keren naar sterftecijfers rond de 10%, hetgeen als natuurlijke sterfte wordt aanzien.

Op korte termijn, dus om ervoor te zorgen dat je bijenvolken volgend voorjaar nog leven, raden we aan om het varroabestrijdingsadvies van het FAVV te volgen. Op deze pagina van het FAVV kan je steeds de laatste versie van het advies downloaden.  Ook HoneyBee Valley, dat als doelstelling heeft om de bijensterfte aan te pakken, publiceert regelmatig zeer zinvolle informatie voor imkers onder zijn rubriek ‘Do It‘.

En hoe gaan we die varroa te lijf op lange termijn?

Uiteindelijk willen we allemaal dat op lange termijn geen varroa meer bestreden moet worden en dat de bijen zelf deze vijand kan bestrijden zonder dat we bestrijdingsmiddelen moeten toedienen. Verschillende initiatieven zoals selectieprogrammas (o.a. Beebreed) waarbij geselecteerd wordt op VSH (Varroa Sensitieve Hygiene) waarbij werksters aangetast broed kunnen ontdekken en opruimen, of op verhoogd poetsgedrag,  zullen hopelijk binnenkort koninginnen afleveren waarvan de volken zelf de varroa kunnen onderdrukken.

Maar kunnen we ondertussen zelf iets doen? Ja, natuurlijk!
Er zijn in België al verschillende imkers die volken hebben die al meerdere jaren niet behandeld zijn en toch overleven. In sommige gevallen is er natuurlijke selectie gebeurd en in andere gevallen heeft de imker in kwestie de natuurlijke selectie een beetje geholpen…

Wat kunnen we allemaal zelf doen?

1. voorttelen van de beste volken

Wanneer je meerdere bijenvolken hebt, dan merk je duidelijk dat er grote verschillen zijn. Bij het ene volk vallen er dagelijks tientallen mijten en bij het andere volk valt er slechts 1 mijt per week. Het spreekt voor zich dat het laatste volk meer kans heeft om nakomelingen te maken die beter bestand zijn tegen de varroa en zijn virussen. Bespreek met imkers uit je buurt of je afleggers kan wisselen zodat jij én je buurt (voor de darren natuurlijk) stilaan alleen maar voort kweken met de meest resistente volken tegen varroa.

2. Lokaal aangepaste bij

Laat je niet verleiden door de fantastische eigenschappen die sommige – veelal buitenlandse- koninginnentelers aan hun gekweekte koninginnen toeschrijven. En toegegeven, je zal in dat jaar waarschijnlijk een hoge honingopbrengst hebben, maar wat heb je daaraan als je in november een lege kast aantreft? Verschillende wetenschappelijke onderzoekers zijn het erover eens dat een lokaal aangepaste bij de meeste kans heeft om te overleven. Je eigen achtertuin of imkervereniging is dus eigenlijk de beste plaats om je te voorzien van een bijenvolkje of een nieuwe koningin.

3. Zwermen zijn goed

In verschillende imkercursussen wordt aangeleerd dat we zwermen moeten vermijden. “Een imker die zijn volk heeft laten zwermen heeft het nagelaten om essentiële belangrijke ingrepen te doen om dit zwermen te vermijden…”, zo wordt aangeleerd.

Nu zijn het vooral de sterkste volken die zwermen, en tijdens het zwermen verliest het bijenvolk gemiddeld 38% van de mijten – zonder enig bestrijdingsmiddel – door de broedloze periode van de hoofdzwerm en van het achtergebleven volkje. Dus misschien moeten we de ‘positieve’ eigenschap ‘zwermtraagheid’ maar even herzien en juist op zoek gaan naar volken die wel zwermen.

Toegegeven, woon je in hartje van de stad en werk je voltijds, dan is een zwerm geen handige oplossing. De kans is groot dat de zwerm ergens in een schoorsteen belandt waar niemand hem opmerkt en dat het volk de eerste winter zelfs  niet overleeft. Maar misschien heb je wel de mogelijkheid om een zwerm te vangen door even de brandweer te informeren, of kunstzwermen te maken als je rijpe doppen aantreft,…

4. Schiet geen muggen dood met een kanon

Uit angst om onze volken te verliezen, zijn verschillende imkers hun volken gaan overbehandelen. Ze behandelen met andere woorden ook wanneer het eigenlijk zelfs niet nodig zou zijn.

Hieronder zie je de tabel met de Maximale Natuurlijke Mijtenval Per Dag (MNMV PD) in elke maand:

 

jan – feb mrt – apr mei jun-jul aug sep okt nov-dec
MNMV PD        1        6      10      16       10      10*      10        1

10*: Voor jonge volken 5 mijten per dag ipv 10

Er wordt dus aangeraden om te behandelen wanneer de natuurlijke mijtenval per dag (NMV PD) hoger is dan de waarden in de tabel hierboven. Maar verschillende imkers behandelen ook hun bijenvolken wanneer de NMV PD een pak lager ligt dan de maximale NMV PD. De consequentie hiervan is dat je als imker nooit te weten komt of je één van die volken bezit met een verhoogde weerstand tegen varroa, waarvan we dus best afleggers maken.

Bovendien maken we hierdoor de mijt zelf alleen maar virulenter omdat de mijt wordt gedwongen om alsmaar nieuwe vormen en technieken aan te nemen om te overleven. En de mijt wordt resistenter tegen de bestrijdingsmiddelen die we gebruiken, waardoor het nog moeilijker wordt in de toekomst voor de bijenvolken om de mijt te onderdrukken.